MENUNTUT HAK KAMI UNTUK HIDUP DALAM PERSEKITARAN YANG SIHAT DAN BEBAS TOKSIK

Memperkasakan Wanita dalam Perjuangan untuk Menghapuskan Bahan Kimia Toksik

Oleh Yuyun Ismawati

Pada 2019, semasa minggu kemerdekaan Indonesia ke-78, pada pertengahan Ogos media menyiarkan pelbagai cerita mengenai pencemaran udara paling teruk di ibu negara, Jakarta. Pihak berkuasa cuba menjawab soalan dengan janji kosong dan penyelesaian yang tidak sepadan.

Saya menyertai 31 plaintif Saman Undang-undang Warganegara yang menuntut Presiden Indonesia, tiga menteri, dan tiga gabenor meningkatkan kualiti udara Jakarta. Antara 32 plaintif, enam ibu menyertai tuntutan mahkamah bagi anak-anak mereka yang menderita akibat pencemaran udara. Saya menyertai tuntutan mahkamah warganegara pada Julai 2019 untuk cucu saya, yang berusia setahun dan mengalami pelbagai masalah pernafasan sejak lahir.

Kami memenangi kes itu di Mahkamah Rendah dan Tinggi. Namun, Presiden berkeras untuk mengemukakan rayuan kepada Mahkamah Agung, dengan mendakwa bahawa sudah ada dasar untuk menangani pencemaran. Hari ini, pentadbirannya terus enggan melakukan kerja mereka.

Bagaimanapun, pencemaran udara bukanlah satu-satunya masalah yang dihadapi oleh warga Jakarta. Pencemaran udara, air dan tanah juga menjadi isu harian di sini dan di bandar-bandar lain di Indonesia. Kira-kira 70 juta kanak-kanak di bawah 15 tahun di Indonesia terdedah kepada bahan kimia toksik dan pencemaran setiap hari. Perangkaan penyelidikan kesihatan asas menunjukkan bahawa kanak-kanak Indonesia yang menghidap penyakit tidak berjangkit meningkat dengan ketara dalam tempoh lima tahun kebelakangan ini.

Pejabat Wilayah Asia Tenggara WHO (SEARO) menyatakan bahawa kesihatan ditentukan dengan ketara oleh faktor sosial, ekonomi dan persekitaran melangkaui sektor kesihatan, seperti kemiskinan, pendidikan, pekerjaan dan keselamatan fizikal. Ketidaksamaan jantina, penentu penting kesihatan, kekal sebagai cabaran di Indonesia, seperti di tempat lain. Wanita Indonesia ketinggalan berbanding lelaki dalam banyak petunjuk kesejahteraan sosial, termasuk celik huruf, bahagian dalam pegangan pertanian, penyertaan tenaga buruh dan bahagian doktor.

Ia terus mencabar untuk memperkasakan penggubal dasar wanita dalam isu kimia, walaupun mempromosi dan mengarusperdanakan program gender dalam setiap projek diterima pakai sebagai komponen standard. Selain itu, walaupun Belanjawan dan Perancangan Responsif Gender dan Kesaksamaan Gender dan Rangkuman Sosial (GESI) diperkenalkan dalam pelbagai rancangan pembangunan, kesedaran konsep itu masih jauh daripada ideal.

Di kampung luar bandar dan terpencil, penggunaan merkuri di lebih lapan ratus tapak perlombongan emas haram berleluasa di Indonesia, memberi kesan kepada lebih 20 juta penduduk yang berisiko terutamanya wanita dan kanak-kanak. Pertubuhan saya Nexus3 dengan Institut Penyelidikan Biodiversiti (BRI) mendapati bahawa lebih 70% penduduk kampung di sekitar tapak perlombongan emas mempunyai paras merkuri dalam tubuh mereka yang melebihi piawaian keselamatan WHO. Selanjutnya, paras merkuri dalam semua matriks persekitaran yang diuji (tanah, organisma akuatik, dan lain-lain) melebihi paras kawal selia Indonesia.

Di tapak perlombongan emas artisanal dan skala kecil (ASGM), wanita mempunyai peranan ‘mudah’, seperti menjual merkuri di kedai, menyimpannya di dalam botol di bawah katil mereka, atau menuangnya ke dalam mesin giling untuk membantu suami mereka. Lebih teruk lagi, saya melihat peranan wanita dalam melihat pelombong atau suami mereka membakar amalgam di dapur tanpa menyedari kesan berbahaya daripada menyedut wap merkuri.

Wanita sering dipersalahkan kerana anak mereka yang sakit atau kurang upaya di kawasan luar bandar dan bandar. Kita mesti menyokong dan memperkasakan ibu dan wanita untuk mempunyai lebih keyakinan dan pengetahuan mengenai perkara yang terbaik bagi keluarga dan anak-anak mereka. Kita mesti mengutamakan mereka yang terjejas oleh pencemaran teruk daripada aktiviti penjanaan kuasa, pertanian, perlombongan dan perindustrian. Dengan meningkatkan pengetahuan mengenai bahan kimia berbahaya dalam kalangan remaja perempuan, wanita, ibu, dan profesional, kita akan mempunyai masyarakat yang lebih baik dan dapat mengelakkan bahan kimia toksik dalam aktiviti harian kita.

Saya gembira melihat minat yang semakin meningkat dalam kalangan pelajar perempuan, ibu bekerja dan ibu yang tinggal di rumah untuk mengetahui lebih lanjut mengenai bahan toksik dalam kehidupan seharian mereka, terutamanya selepas kami mengeluarkan laporan kami. Pemesejan ringkas yang menonjolkan bahan kimia khusus dalam produk harian paling mendapat perhatian mereka.

Memperkasakan gadis dan wanita untuk menuntut hak kita untuk hidup dalam persekitaran yang sihat dan bebas toksik ialah kempen maraton yang memerlukan stamina, kesabaran dan mengambil berat mengenai generasi akan datang.

(Yuyun Ismawati ialah pengasas bersama dan Penasihat Kanan Yayasan Nexus3, Indonesia. Beliau mempunyai lebih 30 tahun pengalaman bekerja dalam isu kesihatan alam sekitar. Yuyun memiliki ijazah sarjana muda dalam kejuruteraan alam sekitar dari Institut Teknologi Bandung dan MSc dalam Pengurusan dan Perubahan Alam Sekitar dari Universiti Oxford. Beliau menerima Hadiah Alam Sekitar Goldman pada 2009 bagi kerjanya dalam pencemaran dan sisa.)

Sumber:  International Pollutants Elimination Network, IPEN (14 September 2023)